Wie ben je en waarom heb je gekozen voor het onderwijs?
Ik ben Ruth Schraven en werkzaam als directeur in het Speciaal Basisonderwijs. Ik had wel huisarts willen worden maar het liep anders: Ik werd jong alleenstaand moeder en nam pragmatische keuzes om mijn loopbaankansen te vergroten. Op basis van baanzekerheid, opleidingsduur en in uiteindelijk natuurlijk ook inhoud studeerde ik af als onderwijskundige. Een diploma betekent veelal een ticket uit de armoede en dé manier om de maatschappelijke ladder te beklimmen, zo heb ik het ook ervaren.
Het was niet makkelijk en ik studeerde destijds als enige alleenstaande moeder voltijd onderwijswetenschappen aan de Universiteit Utrecht. Maar eenmaal het diploma op zak was ik verzekerd van een baan en werkte ik in diverse sectoren en vanuit verschillende rollen in het onderwijs. Ik heb nooit spijt gehad van mijn (pragmatische) keuze voor het onderwijs. Het is een prachtige sector waar je echt verschil kan maken omdat je een aantal jaren meerdere dagen per week intensief met leerlingen samenwerkt. Het onderwijs is evenals de huisartsenpraktijk één van de weinige plekken waar alle mensen samenkomen.
Wat zie je aan kansenongelijkheid in het onderwijs?
Helaas hangt kansenongelijkheid echt samen met of het je een beetje meezit in het leven. Leerlingen die het thuis minder makkelijk hebben en bijvoorbeeld opgroeien in armoede staan minder open voor leren omdat hun brein in de stressmodus staat. Leerlingen die opgroeien in een gezin waar weinig wordt gesproken komen binnen met een minder grote woordenschatontwikkeling en dat heeft een enorme invloed op de schoolloopbaan. Heeft een leerling een taalontwikkelingsstoornis (TOS), dyslexie of bijvoorbeeld AD(H)D dan moet je een stuk harder werken om de instructie of teksten tot je te nemen. Pech is gewoon ongelijk verdeeld, zo ook in het onderwijs.
Kansenongelijkheid in het onderwijs kan je vergelijken met de maatschappelijke ongelijkheden op de woningmarkt, arbeidsmarkt en in de gezondheidszorg. Leerlingen die de dupe worden van ongelijkheden binnen het onderwijs zullen op latere leeftijd vaak ook ongelijkheid tegenkomen op andere domeinen. Daarom is het zo ontzettend belangrijk dat wij als onderwijsinstelling bij deze leerlingen alles uit de kast halen.
Niet voor niets noemt Nelson Mandela ‘Education is de most powerfull weapon wich you can use to change the world’
Wat zou kansengelijkheid in het onderwijs kunnen bevorderen?
Het is een veelkoppig monster, onderwijs kan veel compenseren. Naast hoge verwachtingen, stevige inzet en focus op lezen, schrijven en rekenen is het pedagogisch klimaat en het thuisfront zeer bepalend of leerlingen tot leren komen. Zeker in het Speciaal Basisonderwijs.
Veel ouders van leerlingen bij ons op school zijn het vertrouwen in het onderwijs kwijtgeraakt omdat hun kind vastliep in het reguliere onderwijssysteem of ze zitten in een rouwproces omdat ze voor hun kind een andere schoolloopbaan hadden gehoopt. Het is ontzettend belangrijk dit vertrouwen van ouders weer terug te winnen en het samen te doen. Uiteindelijk wil je dat leerlingen met een realistisch maar vooral positief zelfbeeld het voortgezet onderwijs tegemoet gaan, daar heb je de ouders echt voor nodig. Ouderbetrokkenheid is een van de sleutels op schoolniveau naar kansengelijkheid.
Lang niet alle gezinnen hebben een steunend netwerk waar ze op terug kunnen vallen, om die reden hebben we een schoolmaatschappelijk werker, ambulant begeleiders en werken we op het snijvlak van onderwijs en zorg. Van hulp bij het aanvragen van subsidie voor zwemles tot opvoedondersteuning of de weg weten te vinden naar de juiste hulpverlening. Ik ben ervan overtuigd dat dat bijdraagt aan kansengelijkheid.
Als ik mijzelf als voorbeeld neem, ik had mijn diploma (mijn ticket uit de armoede) nooit gehaald zonder de steun van mijn broer en zussen. Ik heb mijn kinderen wel eens meegenomen naar de collegezaal omdat ik geen oppas kon vinden, dat vonden ze leuk voor één keer. Gelukkig had ik mijn jongste zusje, zij heeft veel opgepast. Of als ik echt voor grote beslissingen stond kon ik rekenen op de denkkracht van mijn oudste broer of het relativeringsvermogen van mijn middelste zus.
We kunnen het gemis van een steunend netwerk niet geheel opvangen, maar als school ben je vijf dagen per week, jarenlang betrokken bij een gezin en wij kunnen soms net de reikende hand zijn waardoor een gezin uit de stressmodus stapt, de juiste hulp krijgt aangereikt, er meer rust ontstaat en de leerling weer ruimte krijgt om te leren.
Ook een veilig basisklimaat is fundamenteel. Als school investeren we flink in een veilig schoolklimaat, heeft een leerling stress dan komt het zeker niet tot leren. Naast de kernvakken is gedrag bij ons een vak. Sociaal emotionele vaardigheden zijn verankerd in het onderwijs. De hele school van de conciërge, orthopedagoog tot leerkracht is geschoold vanuit PBS (Positive Behavior Support). Dit is een doelmatige, schoolbrede aanpak gericht op het versterken van gewenst gedrag en op het voorkomen van probleemgedrag. Dit dragen we echt als team en dit zorgt voor voorspelbaarheid en veiligheid. Juist ook de ondersteuners, neem onze administratieve kracht, zij kent alle leerlingen en ouders. Loopt een leerling vast dan kunnen ze bij haar uitrazen, zij is een veilige plek voor vele leerlingen én ouders. Ook dat draagt bij aan kansengelijkheid.
De basisvaardigheden, taal en rekenen bepalen het verloop van de schoolcarrière en zijn daarmee van grote invloed op kansengelijkheid. Dit vraagt keuzes maken en focus binnen het curriculum afgestemd op jouw eigen doelgroep en gedeelde teamverantwoordelijkheid voor leerresultaten.
Tegelijkertijd moeten we ook af van hoogopgeleid en het stigma op laagopgeleid. In het MBO heb ik echt gezien hoe schadelijk dit is voor studenten, ondanks dat ze leren voor een prachtig beroep kampen velen met een laag zelfbeeld. Hier is een belangrijke rol weggelegd voor ons allemaal, kijk kritisch naar jouw eigen vooroordelen.
Juist als leren en ontwikkelen niet vanzelf gaat, blijkt de invloed van de leerkracht op de schoolloopbaan nog crucialer te zijn. Kansengelijkheid gaat ook over steengoede leerkrachten op de juiste plek en een stevig team eromheen. Dit betekent dat je het als onderwijsteam echt samendoet, gezamenlijke doelen stellen, evalueren, bij elkaar in de les kijken, een open feedbackcultuur, hulp durven vragen en kwetsbaar kunnen zijn als het even niet lukt. Geen makkelijke opgave nu met de huidige lerarentekorten en dit vraagt intensieve begeleiding, goede salariëring óók voor de onderwijsondersteuners. Dat je een duidelijke focus hebt als team en daarnaast elke leerling ziet.
Iedere leerling profiteert van stevige basisvaardigheden, uitgaan van hoge verwachtingen, een veilige en positieve onderwijssetting. Alleen dan fungeren wij als de grote gelijkmaker. Het is mooi dat er zoveel aandacht is voor dit maatschappelijke thema. Iedereen in het onderwijs kan bijdragen aan kansengelijkheid door op jouw school iedere dag alles uit de kast te halen voor die leerlingen die niet de kansen krijgen die ze verdienen. ‘Dream big. Start small. But most of all start’ – Simon Sinek
Wat zou je je jongere zelf willen meegeven?
Ook het afstuderen van mijn destijds jonge ouders heb ik meegemaakt. Er is veel moois voortgekomen uit deze bewijsdrang, ik gun mijn jongere zelf een mildere blik naar binnen, jezelf af en toe een schouderklopje kunnen geven. Eigenlijk gun ik dat iedereen, een milde, open blik naar binnen én naar buiten. Dat is zo mooi aan het onderwijs. Je kunt echt bijdragen, bouwen aan dat stukje eigenwaarde van leerlingen én teamleden.
